De term ‘uitvoerende kunstenaars’ dekt heel wat ladingen en houdt niet op bij studiomuzikanten of filmacteurs. Wie zijn de leden van PlayRight? Johan Hoogewijs is aangesloten als opdrachtcomponist, hij is vooral actief in de audiovisuele sector. Zijn samenwerkingen laten hem toe om allerlei projecten met elkaar af te wisselen en omdat hij zijn muziek vaak zelf inspeelt levert ze ook naburige rechten op. Hoe word je muzikant-componist in opdracht?

Ik werk hoofdzakelijk voor film en televisie, voor theater en dans in mindere mate. Na zes of zeven jaar jingles voor Jan Hautekiet bij Studio Brussel, ben ik beginnen componeren voor fictieseries als Langs de kade, Niet voor publicatie, Heterdaad,… In Nederland mocht ik naast allerlei reeksen ook een zevental films maken, zoals Bloedbroeders van Arno Dierickx (2008) en Het leven uit een dag van Mark De Cloe (2008). Dankzij de tax shelter kwam ik intussen ook bij een aantal buitenlandse producties terecht, zoals Heute bin ich blond van Marc Rothemund in Duitsland (2013) en recent nog Le collier rouge van Jean Becker in Frankrijk (2018).

Wat doet een opdrachtcomponist en muzikant?

Wie me vraagt, kan me krijgen. Ik componeer zelden zonder specifiek doel, maar laat me graag leiden door de opdracht die ik krijg. Dat kan erg breed gaan, van piano of synthesizer tot meer klassiek repertoire. Een duidelijke signatuur zoals die van Wim Mertens heb ik niet, maar ik vind het net een rijkdom dat ik zoveel verschillende paletten aankan. Het resultaat is altijd nieuwe muziek, in samenspraak met de regisseur en de producer.

Hoe komen regisseurs bij jou terecht?

Als regisseur krijg je niet altijd de vrijheid van je producenten om zelf een team te kiezen. Voor cameramensen en monteurs vechten ze dan meestal wel. Wat overblijft zijn dan de componisten, de setbouwers,…

Op dat vlak is de tax shelter een zegen en een vloek. Een coproductie heeft soms alleen nog budget voor iemand met een bepaalde nationaliteit. Dat kan dan voor of tegen je werken. Tegenwoordig heb je zelfs gespecialiseerde firma’s die alleen maar taxshelterfondsen binnenhalen. Die gaan dan via aanspreekpunten als studio’s of de recent opgerichte Belgian Screen Composers Guild op zoek naar componisten.

Deelnemen aan competities is ook steeds meer schering en inslag. Sommige huizen bieden voor een demo wel een bepaalde som, maar vaak betekent dat ook werken zonder te weten of je betaald zal worden. Als je samen met honderd anderen meedoet aan een competitie voor een nieuwe Ketnetsong kunnen ze die natuurlijk moeilijk allemaal vergoeden. Intussen steek jij daar je tijd in en hebben zij zekerheid over het eindresultaat.

Wanneer hoorde je voor het eerst over naburige rechten als een mogelijke bron van inkomsten?

Midden de jaren negentig stelde Microcam me voor om lid te worden. Die organisatie is later opgegaan in Uradex, dat daarna omgevormd werd tot PlayRight. Toots Thielemans had me verteld dat hij bijvoorbeeld regelmatig geld kreeg voor spotjes die hij ooit opgenomen had in Zweden. Ik wist dus al dat ik naburige rechten kon claimen, omdat ik mijn muziek ook zelf inspeelde.

PlayRight beheert nu al jaren mijn dossier. In vergelijking met muziek loopt audiovisueel wat achter en er wordt niet in alle landen voor allebei geïnd. Ik hoor dat de zoektocht naar informatie ook moeizamer verloopt. Maar ik weet dat daaraan gewerkt wordt en dat de mensen van PlayRight veel inspanningen leveren. Dat zie ik ook aan de stijgende lijn van de bedragen die ik elk jaar krijg.

Er is een echt persoonlijke opvolging en daarom probeer ik anderen te motiveren om zich ook aan te sluiten. Muzikanten die schamper reageren omdat ze weer eens vijf euro kregen van PlayRight vind ik verschrikkelijk. PlayRight en SABAM zouden vandaag al veel verder staan als hun artiesten hen voluit zouden steunen.

Kan je leven van je muziek?

Ik heb geluk gehad. Ik heb altijd zeer weinig moeite moeten doen om de jobs te krijgen die ik gedaan heb. De telefoon rinkelde gewoon op de juiste momenten. Witse vond ik erg leuk, en tegelijk was het een succesvolle serie, die vaak heruitgezonden werd. Die financiële zekerheid liet me toe om ook minder evidente projecten aan te nemen. Zo leef ik toch al meer dan dertig jaar van mijn muziek, en niks anders.

Voor de nieuwe lichting is dat niet zo evident. Ook niet voor uitvoerende muzikanten en songschrijvers. Wat die online krijgen bij Spotify en andere streamingtoestanden is peanuts als je dat vergelijkt met wat artiesten vroeger verdienden.

Hebben streamingdiensten jouw leven veranderd?

Daar kom je alleen terecht via productiemaatschappijen. Je hebt een netwerk nodig, de juiste contacten en liefst iemand die je vertegenwoordigt. Bij Milan Records, een bekend platenlabel voor filmmuziek, bekijkt iemand nu voor mij of er na Le collier rouge nog meer mogelijkheden zijn op de Franse markt.

Bestaande series van mijn hand werden ook nog niet opgepikt door streamingdiensten. Het ging natuurlijk vaak om producties van de VRT, die zelf nooit veel moeite deed om haar series elders verkocht te krijgen. Nu series als Tabula Rasa buitenshuis gemaakt worden, door externe productiemaatschappijen, zie je dat wel veranderen.

Aan welk project zou je graag nog eens meewerken?

Mijn eigen ambities liggen niet zo hoog dat ik in Hollywood zou willen terechtkomen. In dat systeem zou ik ook niet gedijen. Maar elke goeie auteursfilm is welkom, of een knappe Scandinavische reeks, dat zou me wel liggen. En een grote epoquefilm waarin ik nogal breed kan uitpakken en waar de muziek ertoe doet, met een thema dat dan nog een carrière heeft naast de film. Dat lijkt me wel wat. Mijn idee voor een eigen liveproject, met vier jazzmuzikanten en beelden van Hans Op de Beeck, heb ik ook net weer opgepikt.